We willen wel maar we worstelen

ONDERZOEK KLIMAAT EN GEDRAGSVERANDERING

De gemiddelde Nederlander heeft goede intenties om het klimaat te redden, maar worstelt met de vraag welke gedragsaanpassingen daaraan echt bijdragen (en welke verworvenheden daarvoor moeten worden ingeleverd). Bovendien wordt er eerder naar het vlieggedrag van de buren gewezen, dan dat de eigen bal gehakt wordt overgeslagen.

Het schipperen tussen goede voornemens en daadwerkelijk gedrag komt sterk naar voren in het deelonderzoek dat de Turing Foundation in het kader van wedstrijd Posters for the Planet – a competition for a better world deze zomer heeft laten verrichten door gedragswetenschappers van de Hogeschool van Amsterdam. Effectieve gedragsverandering om de opwarming van de aarde af te remmen is een taai proces, zegt onderzoeksleider Reint Jan Renes van de Hogeschool van Amsterdam (HvA), tevens jurylid van Posters for the Planet. In dit onderzoek is gekeken naar veranderingsbereidheid van 1124 respondenten, opgedeeld in vier inkomensgroepen, die elk 55 vragen kregen voorgelegd. Hieronder zijn de belangrijkste inzichten van het onderzoek weergegeven.

Download hier het volledige rapport

TOP 10 KLIMAATACTIES

Dit doen we nu voor het klimaat (zeggen we)

Voor deze top tien werd de respondenten gevraagd de belangrijkste klimaatacties uit hun dagelijks leven te benoemen. Wat opvalt is dat die acties vrijwel volledig (95%) vallen binnen het consumenten domein (voeding, vervoer, kleding, etc.). Een rol als actief burger (stemmen, bij je werkgever pleiten voor duur zame bedrijfsvoering, of je sport club verduurzamen), werd zelden genoemd.

KENNIS IN NEDERLAND VAN GEDRAGSIMPACT

Echte rangorde van onderzocht gedrag
(Eetgewoonten zijn niet meegenomen in deze lijst)

Er is een fors verschil tussen wat Nederlanders denken dat het meest impact heeft en werkelijke effectiviteit. Aan respondenten is een selectie van zeven gedragingen voorgelegd met een variërende impact (van hoog naar laag). Dat is geen complete lijst van hoge impactgedragingen — vlees eten, wat veel impact heeft, staat er bijvoorbeeld niet in. Meest in het oog springt woon oppervlak. Kleiner gaan wonen levert van alle gedragsaanpassingen de meeste milieuwinst op. Ondervraagden zetten dit echter steevast

Wat Nederland denkt dat rangorde is
per inkomensgroep

onderaan de impactlijst. Van elektrisch rijden verwachten lage inkomensgroepen weinig, de rijkere meer. Die laatsten kunnen zich overigens beter een elektrische auto permitteren. Dit suggereert dat onder vraagden meer impact toekennen aan zaken die hun levenssfeer minder negatief raken. Water besparen en afvalscheiden is voor lagere inkomens beter doenbaar. Daarom scoort dit bij hen waarschijnlijk hoger dan het daadwerkelijke effect. Bovendien is het pijnlijk om te geloven dat wat je doet weinig impact heeft.

AUTOGEBRUIK

Huidig autobezit en brandstofgebruik
Nederlands gemiddelde

Slechts 11% van de Nederlanders rijdt volledig elektrisch. De grootste groep Nederlanders (70%) heeft een minstens 1 auto die fossiel rijdt. 33% heeft 2 auto’s of meer, en in die groep zijn maar heel weinig die volledig elektrisch rijden. Opvallend is dat bij de vraag of de overheid limieten moet stellen om gedragsverandering af te dwingen, een verbod op fossiel het meest bijval krijgt.

DE KRACHT VAN CONSUMENTEN

Aandeel bestedingen van het nationale BBP

Gevraagd naar welke partijen de sleutel tot de oplossing in handen hebben, kijken burgers veel naar overheid (43%) en het bedrijfsleven (39%). De burger bungelt onderaan (18%). Maar gespiegeld aan het Bruto Binnenlands Product is de consument met een aandeel van 60% in het BBP juist de partij met de meeste slagkracht. Door niet als individuele consument te denken, maar als collectief, kan een flinke vuist worden gemaakt, bijvoorbeeld tegen milieuonvriendelijke bedrijven – het zogenoemde ‘stemmen met je portemonnee’. Dat wordt bij ondervraagden zelden als een klimaat actie geregistreerd.

Veranderbereidheid

Bereidheid om vrijwillig gedrag te veranderen
per inkomensgroep

Ondanks de grote bezorgdheid bij driekwart van deNederlanders over het klimaat, wordt het lastig bevondenwelke offers je daarvoor moet brengen. De bal gehakt is het meest heilig bij vrijwel alle inkomens groepen (78% eet minstens 3 x vlees per week). Bij de vraag of het vliegen opgegeven moet worden, is een fors verschil zichtbaar tussen inkomens. Lage inkomens (die veel minder vliegen) vinden dat veel aanvaardbaarder dan de hoogste inkomens die veel kilometers vliegen.